Covilima (RCCT) 21-02-23–Komisaun Organizador (KO) 6 Setembro Negro Suai, ohin hahu hala’o enkontru ho parte igreja no autoridade lokal sira iha Munisípiu Covalima ko’alia konaba planu atu hari Santuario No Estatua Padre Na’in 3 ne’ebe mate hamotuk ho sarani lubuk ida mate iha igreja Ave Maria Suai iha tinan 1999 liu ba.
Prezidente Komisaun Organizador 6 Setembro Negro Suai, Domingos Oliveira “Foti Riba” Hateten, liu husi enkontru ida ne’e oinsa planu atu hari santuario no hari estatua Padre na’in 3 nian, liu husi enkontru ida ne’e nudar Covalima atu bele fo kontribuisaun, atu nune’e iha selebrasaun 6 de Setembro ba tinan ne’e tama ona ba 25 anos bele inaugura.
“Preparasaun Komisaun Organizadora konaba 6 de Setembro Negro nian hanesan ohin ita hahu hala’o enkontru hamutuk parte igreja liu husi Amo Paroko, Administrador Munisípiu Covalima, Prezidente Konsellu Veteranus, Komandante PNTL, administrador postu, xefe suku, no entidades sira hotu iha Covalima atu oinsa bele fo kontribuisaun ba 25 anos 6 de Setembro Negro inian prepara atu halo santuario tau amo na’in-3 estatua para 25 anos mai ita atu selebra ne’e bele inaugura buat ruma, tanba ne’e mak ohin hahu ina enkontru ne’e” informa Prezidente Komisaun Organizador 6 Setembro Negro Suai, Domingos Oliveira “Foti Riba” ba jornalista sira hafoin remata enkontru ho autoridade no amo paroko ne’ebe iha salaun enkontru Igreja Ave Maria Suai, Tersa (21/02).
Domingos de Oliveira “Foti Riba” afirma kuandu la prepara buat ruma maka atu selebra 25 anos 6 de Setembro Negro ema labele hatene no ema dehan fatin baibain, maibe fatin ne’e Sagrada tanba Padre Na’in3 ho sarani lubuk maka mate iha igreja ida ne’e.
Nia haktuir KO halo enkontru ho amo paroko, administrador munisipiu, Prezidente Veteranus munisipiu komandante PNTL, administrador postu, xefe suku, zona sira, nurep sira halo enkontru para oinsa, tanba ho Padre Na’in3 ho sarani lubuk ida nia mate mak ita nia moris, ho sira nia mate mak ohin loron ita sira ne’ebe moris goza daudauk.
Nia dehan liu husi enkontru ida ne’e mak oinsa atu hotu hotu lolo liman ba malu atu bele tau netik osan uitoan hodi halo netik santuario ida iha Covalima inklui amo na’in3 nia estatua, ida ne’e mak objetivu husi enkontru.
Foti Riba hatutan enkontru ida ne’e sei la para ho ida ne’e, maibe sei hala’o beibeik enkontru ne’e to’o hari santuario no estatua Padre na’in3 nian iha fatin ida ne’e.
“Enkontru ida ne’e foin primeiru ves, maibe sei iha kontinuasaun enkontru hanesan ohin administrador munisipiu, ko’alia komandante polisia ko’alia katak agora ita atu tau osan maibe seidauk hatene volume saida maka ita atu halo, tanba ne’e kria uluk dezeno, BOQ foin bele hatene volume hari santuario no estatua Padre na’in3 montante hanesan ne’e mak ita foin bele tau osan, kuandu tau ona osan mak hare ba fundus Covalima nian lato’o mak bele husu ajuda ba iha parte governu ida ne’e mak objetivu husi enkontru ida ne’e rasik” Nia dehan.
Tuir prezidente Komisaun organizadora hatete santuario ne’e sei la halo konstrusaun foun maibe sei hadi’a ka reabilita fali fatin uma igreja tuan ne’ebe durante ne’e uza ba salaun igreja Ave Maria Suai, no hadi’a fatin sira ne’e hotu mak dezeno ne’e iha ona foin deside fali estatua Padre na’in3 ne’e atu tau iha ne’ebe.
Nia afirma santuario ne’e tau duni fatin igreja tuan ne’e tanba fatin Sagrada ka fatin lulik, ema hotu atu mai vizita tenke mai deit iha fatin ida ne’e atu hodi bele hatene konaba istória 6 de Setembro Negro nian.
Padre Paroko Ave Maria Suai, Sebastião Eugenio da Cruz Corea, hateten bazeia ba istoria mak amo na’in3 nia estatua sei hari areador igreja Suai tuan besik iha estátua na’in feto nia sorin.
Padre paroko afirma tuir istoria ne’ebe konta hosi autoridade sira katak estatua Padre na’in3 nian merese tau duni iha na’in feto nia ain Hu’un ne’e tanba iha tinan 1999 kuandu sarani sira halai mai iha igreja kalan kalan sarani sira ho amo na’in3 tur dada lia konaba luta atu ukun rasik an ida ne’e iha fatin ne’eba to’o matan dukur ona ida idak fila ba toba iha nia fatin.
Amo Sebastião afirma hari santuario no estatua Padre na’in3 hodi bele atrai ema husi nasional no ema internasional sira mai vizita, hodi hatene lalaok istoria konaba amo nain 3 no sarani lubuk ida Mak mate iha tinan1999.
Administrador Munisipiu Covalima Francisco de Andrade, hatete Covalima oan maka tenke dignifika no valoriza hodi hari santuario ida ne’e.
Autoridade Numeru Un né afirma konaba enkontru ne’e la’os atu halo kritika ba malu, maibe atu foti desizaun hamutuk hodi hari santuario, iha momentu 1999 ema hotu hotu buka nia salavasaun iha igreja, se iha momentu ne’eba sarani sira la halai mai iha igreja karik Padre na’in3 la mate.
Iha 31 de Agusto 1999 Padre Hilario Madeira haruka sarani sira atu sai husi igreja sae ba foho tanba situasaun komesa manas, maibe iha tempu ne’eba sarani sira balu konsege sai tun ba iha Mata Air (Wee Matan) ne’eba milisia sira tiru hasoru halo sarani sira halai sae fali mai igreja entaun matebian Padre Hilario Madeira dehan ba Sira ” imi hela lai iha ne’e”, maibe hafoin tinan 20 liu ba daudauk ona hare fatin ida hare hanesan ai laran fuik ona tanba tempu ona atu hadi’a istoriku ida ne’e.
“Tanba ita hotu hotu tenke tau liman ba malu oinsa atu hari santuario ida ne’e, maibe laos ita mesak deit, tenke buka dalan tanba iha Covalima mos emprezario iha Covalima no mos emprezariu iha nasional barak, iha mos membru governu Covalima oan iha nasional mos iha, maibe primeiru ita iha Covalima maka tenke tau uluk, labele ita sei dauk tau take uluk liman ba ema seluk hanoin labele” Administrador dehan.
Planu harii santuario no estatua Padre na’in3 nian sei tau mos istoria konaba masakre 6 Setembro nian iha hotu laran sei la kahur ho istoria sira seluk maibe rai deit istória 6 Setembro 1999 nian, amo na’in3 mate halo nusa, la’o sai husi ne’ebe, la’o to’o iha ne’ebe mak milisia sira mai baku mate ka ou tiru mate, maibe ida ne’e so sira ne’ebe mak sai vitima ba 6 Setembro ne’e mak bele konta tanba sira mak haree ho matan kuandu milisia sira tama mai iha igreja hodi oho amo na’in3 ho sarani sira iha fatin ida ne’e.
Jornalista : JS
Editor : CN