
Covalima (RCCT) 28-07-25- Komunidade hotu tenki iha responsabilidade atu proteje tasi ibun liu husi kuda ai-parapa, kuidadu rai lolon, rai tetuk sira no labele halo to’os iha foho lolon, labele sunu rai arbiru nune’e bele kontribui hodi konserva no proteje natureza sai matak liu tan.
Ministru Agrikultura, Pekuaria, Peskas no Florestas (MAPPF) Marcos da Cruz, dehan lia ne’e iha komemorasaun loron mundial Ai-Parapa ne’ebé realiza Suku Suai Loro, Munisipiu Covalima, Sabadu (26/07). Governante ne’e afrima katak floresta importante ba setór sira seluk. Proteje infraestrutura, tanba ne’e kuandu foho lolon molik sei fo impaktu no risku bo’ot atu hamosu dezastre.
“Floresta mak ita nia vida, floresta mak absorve dióxidu karbonu (CO2) liu-liu ai-laran no ai-parapa maka hasa’e fali oxigenio ne’ebé ita presija, ai-laran mak sei tahan udan been nia filtrasaun ba rai hodi hamoris fali bee matan sira” MAPPF, Marcos da Cruz, dehan.
“Ita nia tasi ibun sira ne’e ita presija kuda fila-fali ai, ho ai ida ne’ebé bele moris iha tasi ibun ne’e mak ai-parapa ne’e, iha funsaun barak, ai-parapa nia abut sai fatin ba ikan sira atu moris bele tolun, no nia abut ne’e bele proteje tasi laloran tasi ne’ebé atu baku mai iha rai maran” dehan MAPPF, Marcos da Cruz,

Iha fatin hanesan Vice Primeiru Ministru, Ministru Koordenador Assuntu Sosiais, Ministru Dezenvolvimentu Rural no Habilitasaun Komunitaria, Mariano Assanami Sabino dehan, kuda no konserva Ai-parapa importante atu hodi proteje no prepra fatin ba ikan,boek,kadiuk,budu tasi no seluk ne’ebé moris iha tasi laran. Nia subliña iha mekanismu oi oin ne’ebé governu halo hodi konsensializa komunidade sira, hanesan liu husi atividade kuda ai oan, Korpu Guarda Floresta kontinua kontola, tau kuadru avizu iha fati-fatin, Prezidente Repúblika, Primeru-Ministro no membru Governu sira mos fo sai mensajen importante liu husi media atu nune’e ema hotu iha vontade hodi proteje rekursus naturais.
“Hafoin kuda ai parapa presiza kontinua konsénsializa Inan-Aman sira nune’e bele garante seguransa ba ai-parapa ne’ebé mak kuda guarda floresta la sufisénsia ho nune’e husu inan aman sira tenke protetór ba floresta, akontese dezastre naturál hanesan inundasaun tanba ita-nia kontribuisaun hodi estraga ai-laran rasik iha tempu rejisténsia ai-laran konsege halo protesaun hodi asegura gerileiru sira” Vice P-M, hateten
Iha komemerasaun loron mundial Ai-Parapa ne’ebé realiza iha Suai Loro, Munisipiu Covalima. Governu hamutuk ho komunidade sira kuda ai-parapa ho tipu rhizophora iha tasi Suai Loro hamotuk hun rihun lima (5.000 pes).
Entretantu dadaun ne’e Governu konserva ona ai-parapa iha iha teritotia Timor Leste tomak iha rai hamotuk hetar rihun sia (9.000h) maibe iha hetar rihun hat mak hetan stragus.
Jornalista : Julio Salinas
Editor : Chamot Nahac