KOMUNIKADU IMPRENSA
Salele Tilomar 19-04-21-Konfrensia Imprensa: Veteranu, Komunidade,Familia no Juventude iha Tilomar lamenta ho Atetude Brutalizmu husi Sigurasa hasoru Estudante sira iha Kuarentena Airoportu Xanana Gusmão
Relasiona ho situasaun covid-19 ne’ebe mak mundu teritorial tomak hasoru, no nasaun barak mos lakon ona nia sidadaun atus ba atus no rihun ba rihun, situasaun covid-19 ida ne’e mos afeta mai ita nasaun timor-leste, obrigadu estadu tenki aplika estadu emerjensia ho serka sanitaria ba dala (XII) iha tinan 2021. Pandemia covid-19 ne’ebe mak afeta mai timor-leste hamosu mos pandemia sira seluk hanesan krize ba ekonomia no finanseira, situasaun ida ne’e mos obriga estudante no comunidade, sira ne’ebe mak hela iha munisipiu dili atu ida idak tenki fila ba ida idak nia naturalidade tuir ida idak nia munisipiu liu husi teste swap.
Hafoin iha loron 12 fulan abril tinan 2021 ami nia maluk estudante covalima oan hamutuk nain 18 destakadu husi munisipiu dili atu fila ba munisipiu covalima,razaun fila ba munusipiu tamba, hahan laiha, no afeta mos ba inundasaun ne’ebe mak akontese iha dia 4 de abril 2021, maibe ami nia maluk estudante sira ne’e nafatin obedese ba regra protokolu, organizasaun mundial saude (OMS) no Ministeriu Saude (MS) nian ne’ebe mak aplika iha Timor-leste, entaun wainhira estudante 18 ne’e to’o iha munisipiu covalima sira ba karatina iha Aeroportu xanana munisipiu covalima iha loron 13 fulan abril tinan 2021, aliende karantina iha loron 15 fulan abril tinan 2021 estudante nain 18 ne tuir teste Swap, husi rezultadu teste Swap ne rasik fo sai liu Doutor/a iha loron 16 hatudu duni katak sira maioria hetan negativu.
Husi resultadu ne’ebe mak ami sita liu ba, imposivel iha loron 17 fulan abril tinan 2021 pessoal saúde sira mai deklara fali ba ami nia maluk estudante nain 18 ne’ebe mak antes ne’e rona tiha ona rezultadu iha loron 16 fulan abril tinan 2021 katak negativu, maibe iha loron 17 fulan abril tinan 2021 pessoal saude sira fo sai fali katak estudante nain 18 ne’e nain ida mak hetan pozitivu husi covid-19, ami nia maluk estudante ne’ebe maka pessoal saude sira fo sai katak nia hetan pozitivu covid-19 ne’e naran “Alo yesus Gonzaga Ximenes”.
Husi kronolojia sira ne’ebe mak ami sita liu ba, hamosu dezentendimentu entre ami nia maluk estudante nain 18 ho pessoal saude sira, tamba halo manipulasaun ba covid-19 ne’ebe mak antes ne’e negativu sai fali pozitivu, situasaun ida ne’e rasik mak hamosu hodi ami nia maluk estudante nain 18 labele fiar, hanesan ami sita liu ba, iha loron 16 fulan abril tinan 2021 fo sai katak negative maibe iha loron 17 fulan abril tinan 2021 fo sai fali katak pozitivu, ami lahatene makina mak ladiak ka Pesoal saude sira mak la profesional
Aleinde ne’e mos iha kedan loron 17 fulan abril tinan 2021 ne’e rasik, pessoal saude sira halo kedan kontakto ba autoridade seguransa (PNTL) no defeza (F-FDTL) to’o iha fatin akontesimentu (fatin karantina), imposivel autoridade seguransa nia prejensa laos mai atu normaliza situasaun ne’ebe mak ami nia maluk estudante preokupa ho pessoal saude sira, maibe autoridade seguransa no defeza mosu ho asaun forsa fizika ne’ebe mak tuir lolos labele akontese, at liu tan autoridade seguransa hasai gas lacrimazonio hodi rega ba ami nia maluk estudante sira nia oin, ami nia maluk estudante balun hetan agresaun fizika husi autoridade seguransa no defeza.
Relasiona ho akontesimentu ne’ebe mak sita ka fo sai liu ba ami ezizi ba :
- Ami husu ba Dr. Rui Maria de Araújo hanesan responsavel Centro intregado gestaun de crize (CIGC) nasional atu bolu pessoal saúde Centro intregado gestaun de crize (CIGC) covalima atu bolu imediata pessoal saude sira hodi justifika asaun sira ne’ebe mak pessoal saude sira ne’e pratika hodi manipula prosesu teste Swap covid-19 nian, karik diak liu hasai pessoal saude sira ne’e tamba bele fo implikasaun boot ba servisu Centro intregado gestaun de crize (CIGC).
- Ami mos husu ba commando geral (PNTL) Sr. Faustino da Costa Atu bolu pessoal seguransa ou oknum PNTL ne’ebe mak halo agresaun fizika no rega gas lacrimonozonio baa mi nia maluk estudante sira iha karantina aeroportu xanana covalima, tamba ita hotu katak Timor-leste otpa estadu de Direito Demkratiku, katak estadu ida ne’ebe mak fundamental de’it ho normas juridiku, asaun sira ne’ebe mak oknum PNTL covalima pratika ne’e ami konsidera aktus ne’ebe mak kontra ita nia konstituisaun RDTL ( artigu 30 to’o artigu 33).
- Ami mos husu ba maijor jneral tenente (F-FDTL) Avô Lere Anan Timor atu bolu imediata Oknum FDTL ne’ebe mak halo agresaun fizika hasoru ami nia maluk estudante sira iha fatin karantina.
- Ami husu mos ba polisia nasional servisu investigasaun kriminal (PNSIK) no Polisia Militar (PM) atu bolu oknum PNTL no F-FDTL hodi halo investasaun.
- Ami mos husu ba provedoria direitus humanus no jutisa (PDHJ) atu toma medidas tuir lei numeru (7/2004) no deklrasaun universal Direitu Humanus (DUDH) ba asaun ne’ebe mak oknum PNTL no F-FDTL pratika iha karaktina ho viola direitus humanus, ne’ebe mak sita iha ita nia konstituisaun RDTL artigu 1 Numeru 1, ne’ebe mak hateten katak respeita dignidade ema ida idak nian, no artigu 30 to’o artigu 33 iha ne’ebe proteje hela sidadaun sira nia direitu ba asaun krime nian.
Karik ami nia ejijensia sira liu ba mak la tau prioridade ho imediata mak ami mos kompromete katak :
- Ami sei halo asaun pasifiku iha tempu badak hasoru ministeriu da saude no pessoal saude sira iha munisipiu covalima.
Porta voz :
Charles Dao Jawa