Covalima (RCCT) 05-09-23—Tinan 24 liu ba, Iha dader san manu kokorek, mahon wen seidauk suli tun husi aitahan leten tun ba rai, depois nasoin unidas fo san rezultadu konsulta popular nebe termina ho pregu iha loron 30 fulan agustu,
Hamasa falun ho tanis iha covalima basa iha Loron 6 fulan setembtu tinan 1999 asu komesa hatenu buka nia nain, balada sira fo sinal perigu tanba natureza laiha ona kbit atu salva amo nain tolu nia vida no sarani 20resin nebe sai na’an ba rai hodi salva sarani lubuk ida mak momentu neba halik iha igreja suai nia kalilin hodi salva vida husi milisia sira nia siak nune’e hamosu masakre 6 de setembru ka masakre setembru negro.
Ameu donat laran tanis konta hikas akontesementu moruk nebe nia infrenta iha tempu neba nia foin halo tinan 21 , iha segunda dader dia 6 setembru,situasaun komesa paertada, milisia komesa ona tama sai ona atu halo turturaaun ba sarani sira iha resinto igreja suai, nia ho mate bean amo sico sei fahe aihan ba refuizadu sira nebe salva sira nia vida iha igreja suai.
Ameu donat konta tuir ita tempu neba iha milisia nain 2 mak tam uluk ba igreja suai hodi husu amo Hilariu atu evakua sarani sira husi Igreja ba betun, atambua indonesia,
Ameu konta molok milisia sira oho padre Hilario, Amo Sico no Amo Dewanto, milisia pro otonomia sira ko’a uluk matebean Karlito nia kakorok to kotu hela isin lolon, iha igreja suai, no nia hamotuk ho Amu Hilario Madeira matebean sei asiste hahalok asasinadu ne’e.
“Ha’u Hamrik iha Amo Hilario nia Sorin, Milisia sira koa tiu Karlito nia kakorok, depois tiu karlito monu tun iha ami nia oin” Ameu Dona fo sasin
Ameu dona mos haktuir konaba milisia sira ho asasinadu serku no halo turtura ba amo dewanto iha igreja oin hafoin obrigatoriu hasai amo dewanto vida.
Nia mos fo sasin konaba milisia sira tetak amo sico nia isin lolon iha sala han fatin to mate amo siku is kotu,
Ameu Donat ho mataben hatuir hikas konaba nia tilun rona no hatene pisto lian dala rua kona amo Hilario nia isin, hafoin matean hakilar temi amo sico nia naran, no lia fuan ikus amo hilario nian molok hakotu is se husu ba milisia sira dehan “ to ona, to ona, para ona, ema laiha ona”
Ohin loron 5 fulan setembro 2023, mate restu masakre 6 setembru hamotuk ho populasaun no sarani tomak iha covalima, realiza prosesaun no kalan reflesaun hodi hanoin hikas akontesementu iha tinan 24 liu ba nebe rezulta ran suli no sarani lubuk ida hamotuk ho amo nain tolu sai na’an ba milisia sira hodi sosa independensia timor leste.
Partispa iha prosesaun no kalan reflesaun ne’e, administrator Munisipiu covalima, Francisco de Andrade, konta hikas, wainhira iha 1999 depois eleisaun hodi hili opsaun rua independesia no otonomia, nia rasik hamoruk maktoban Padre Hilario Madeira, nudar amo parokia iha tempo neba, organiza hodi haruka fila sarani no popilasaun sira nebe refujia ba igreja suai atu sai ba buka fatin seguru hodi salva sira nia moris.
Hafoin de remata prosesaun no kalan reflesaun nee kontunia ho loke filamaze konaba sasin moris hatuir knanoik relasiona ho amo nain 3 nia mate no sarani lubuk nebe mate iha igreja suai, ha 6 setembru 1999.
Reportazen Ekipa kobertura RCCT
Editor Chamot