COVALIMA—–Komisaun Organizador (KO) 6 Setembro Negro Suai, ohin hahu hala’o enkontru ho parte igreja no autoridade lokal sira iha Munisípiu Covalima hodi ko’alia kona-ba planu atu harii Santuario No harii Estatua Padre Na’in-3 ne’ebe ho sarani lubuk ida mate iha igreja Ave Maria Suai iha tinan 1999 liu ba.

Prezidente Komisaun Organizador 6 Setembro Negro Suai, Domingos Oliveira “Foti Riba” Hateten, liu husi enkontru ida ne’e oinsa planu atu harii santuario no harii estatua Padre na’in-3 nian, liu husi enkontru ida ne’e nudar Covalima atu bele fo kontribuisaun, atu nune’e iha selebrasaun 6 de Setembro ba tinan ne’e tama ona ba 25 anos bele inaugura.

“Preparasaun Komisaun Organizadora kona-ba 6 de Setembro Negro nian hanesan ohin ita hahu hala’o enkontru hamutuk parte igreja liu husi Amo Paroko, Administrador Munisípiu Covalima, Prezidente Konsellu Veteranus, Komandante PNTL, administrador postu, xefe suku, no entidades sira hotu iha Covalima atu oinsa bele fo kontribuisaun ba 25 anos 6 de Setembro Negro inian prepara atu halo santuario tau amo na’in-3 estatua para 25 anos mai ita atu selebra ne’e bele inaugura buat ruma, tanba ne’e mak ohin hahu ina enkontru ne’e” informa Prezidente Komisaun Organizador 6 Setembro Negro Suai, Domingos Oliveira “Foti Riba” na jornalista sira hafoin remata enkontru ho autoridade no amo paroko ne’ebe iha salaun enkontru Igreja Ave Maria Suai, Tersa (21/02).

Prezidente Komisaun Organizador 6 Setembro Negro Suai, Domingos Oliveira “Foti Riba” afirma kuandu la prepara buat ruma maka atu selebra 25 anos 6 de Setembro Negro ema labele hatene no ema dehan fatin baibain, maibe fatin ne’e Sagrada tanba Padre Na’in-3 ho sarani lubuk maka mate iha igreja ida ne’e.

Nia haktuir KO halo enkontru ho amo paroko, administrador munisipiu, Prezidente Veteranus munisipiu komandante PNTL, administrador postu, xefe suku, zona sira, nurep sira halo enkontru para oinsa, tanba ho Padre Na’in-3 ho sarani lubuk ida nia mate mak ita nia moris, ho sira nia mate mak ohin loron ita sira ne’ebe moris goza daudauk.

Nia dehan liu husi enkontru ida ne’e mak oinsa atu hotu-hotu lolo liman ba malu atu bele tau netik osan uitoan ruma hodi halo netik santuario ida iha Covalima ne’e ho mos amo na’in-3 nia estatua, ida ne’e mak objetivu husi enkontru.

Foti Riba hatutan enkontru ida ne’e sei la para ho ida ne’e, maibe sei hala’o beibeik enkontru ne’e to’o harii santuario no estatua Padre na’in-3 nian iha fatin ida ne’e.

“Enkontru ida ne’e foin primeiru ves, maibe sei iha kontinuasaun enkontru hanesan ohin administrador munisipiu, ko’alia komandante polisia ko’alia katak agora ita atu tau osan maibe sei dauk hatene volume saida maka ita atu halo, tanba ne’e kria uluk dezeno, BOQ foin bele hatene volume harii santuario no estatua Padre na’in-3 montante hanesan ne’e mak ita foin bele tau osan, kuandu tau ona osan mak haree ba fundus Covalima nian lato’o mak bele husu ajuda ba iha parte governu ida ne’e mak objetivu husi enkontru ida ne’e rasik” Nia dehan.

Tuir prezidente Komisaun organizadora hatete santuario ne’e sei la halo konstrusaun foun maibe sei hadi’a ka reabilita fali fatin uma igreja tuan ne’ebe durante ne’e uza ba salaun igreja Ave Maria Suai, no hadi’a fatin sira ne’e hotu mak dezeno ne’e iha ona foin deside fali estatua Padre na’in-3 ne’e atu tau iha ne’ebe.

Nia afirma santuario ne’e tau duni fatin igreja tuan ne’e tanba fatin Sagrada ka fatin lulik, ema hotubatu mai vizita tenke mai deit iha fatin ida ne’e atu hodi bele hatene kona-ba istória 6 de Setembro Negro nian.

Nia dehan kuandu harii hotu ona santuario no estatua Padre na’in-3 nian sei tau mos istoria kona-ba 6 de Setembro Negro nian iha hotu laran sei la kahur ho istoria sira seluk maibe rai deit istória 6 Setembro nian, amo na’in-3 mate halo nusa, la’o sai husi ne’ebe, la’o to’o iha ne’ebe mak milisia sira mai baku mate ka ou tiru mate, maibe ida ne’e so sira ne’ebe mak sai vitima ba 6 Setembro ne’e mak bele konta tanba sira mak haree ho matan kuandu milisia sira tama mai iha igreja hodi oho amo na’in-3 ho sarani sira iha fatin ida ne’e.

Padre Paroko Ave Maria Suai, Sebastião Eugenio da Cruz Corea, hateten enkontru ida ne’e realiza tanba atu harii satuario no tau estatua Padre na’in-3 ne’ebe iha tempu ne’eba mate hamutuk ho sarani lubuk ida, fatin ida ne’e fatin istóriku ba rai Covalima, tanba ne’e nudar amo paroko deside bazeiadu ba istoria ne’e mak amo na’in-3 nia estatua sei tau iha na’in feto nia sorin ne’e sei ba iha estrada, atu nune’e ema sae husi estrada ne’eba hateke sae mai hetan kedas amo na’in-3 nia estatua.

Padre paroko afirma tuir istoria ne’ebe konta hosi autoridade sira katak estatua Padre na’in-3 nian merese tau duni iha na’in feto nia ain Hu’un ne’e tanba iha tinan 1999 kuandu sarani sira halai mai 8ha igreja kalan-kalan sarani sira ho amo na’in-3 tuur dada lia kona-ba luta atu ukun rasik-an ida ne’e iha fatin ne’eba to’o matan dukur ona ida-idak fila ba toba iha nia fatin.

Amo Sebastião afirma harii ona santuario no tau estatua Padre na’in-3 hodi bele atrai ema husi nasional no ema internasional sira mai vizita, no halonona hanesan ne’e benefisiu laos ba uma kreda deit maibe benefisiu ba ema Covalima oan tomak, tanba kuandu ema mai ona bele sosa netik maluk sira ne’ebe fa’an sasan sira iha merkadu ne’eba, fo benefisiu ba maluk sira iha hotel, restaurante tanba ema la’o haree buat sira ne’e presiza mos kabun bosu no toba fatin.

Amo Sebastião dehan harii santuario no estatua Padre na’in-3 nian ne’e ho hanoin ida atu rai hela rekordasaun ba martir sira lembransa halo ba sira hodi ema valoriza.

Administrador Munisipiu Covalima Francisco de Andrade, nudar Covalima oan maka tenke dignifika no valoriza atu oinsa harii santuario ida ne’e.

Administrador afirma liu husi enkontru 8da ne’e laos atu halo kritika ba malu, maibe atu foti desizaun hamutuk hodi harii santuario, iha momentu 1999 ema hotu-hotu buka nia salavasaun iha igreja, se iha momentu ne’eba sarani sira la halai mai iha igreja karik Padre na’in-3 la mate.

Iha 31 de Agusto 1999 Padre Hilario Madeira haruka sarani sira atu sai husi igreja sae ba foho tanba situasaun komesa manas, maibe iha tempu ne’eba sarani sira balu kinsege sai tun ba iha Mata Air (Wee Matan) ne’eba milisia sira tiru hasoru halo sarani sira halai sae fali mai igreja entaun matebian Padre Hilario Madeira dehan husi ba imi hela lai iha ne’e, maibe hafoin tinan 20 liu ba daudauk ona haree fatin ida haree hanesan ai laran fuik ona tanba tempu ona atu hadi’a istoriku ida ne’e.

“Tanba ita hotu-hotu tenke tau liman ba malu oinsa atu harii santuario ida ne’e, maibe laos ita mesak deit, tenke buka dalan tanba iha Covalima mos emprezario iha Covalima no mos emprezariu iha nasional barak, iha mos membru governu Covalima oan iha nasional mos iha, maibe primeiru ita iha Covalima maka tenke tau uluk, labele ita sei dauk tau take uluk liman ba ema seluk hanoin labele” Administrador dehan.(Azu)