Covalima (RCCT) 08-05-24-Vitima ho Sasin inklui Familia no Autoridade lokal sira rejeita deklarasaun husi membru Servisu Nasional Intelejensia (SNI) katak Vitima Ko’alia lia fuan at ba nia feton, hafoin mak lansa tiru kona vitima Elizardo Cardoso Dasman nia kotuk laran borus iha kalilin parte sorin karuk.

Insidente ne’e akontese iha aldeia wetaba iha loron 02 fulan maio foin lalais, hale’u oras tuku sanulu kalan ne’ebé rejulta Joven Mane ida kanek no Difiensia Matan na’in ida sofre liman tohar iha parte sorin los, inklui halo trauma fali vitima nia aman ne’ebé uluk sai vitima ba atetude brutal husi milisi pro otonomi iha 1999.

“Entaun iha kareta laran nia alin feto telefoni mai dehan “o fila ona tanba sira dehan maun ohin lori o ne’e dehan o feto puta,” entaun ha’u ba hatun nia nemak hau husu sira komu sira hemu tua iha Estrada laran iha kios nia oin entaun hau husu sira halai sa’e mai tan ha’u entaun soke ha’u armas sai ha’u kaer tia sira halai soke tan ha’u entaun ha’u tebe tan kadeira entaun nia halai tian sira barak mai tuda ha’u entaun ha’u mesak labele entaun ha’u la halo asaun fo alarma bele prejudika ha’u nia vida” GS Kontan ba Jornalista sira iha Fronteira Postu Ingradu Salele hafoin lansa tiru hasoru Joven iha Aldeia Wetaba (01/05).

Iha Sorin Seluk, Sasin Andreas Nesi, hanesan mos Vitima Rejeita ho Deklasaun ne’ebé Membru SNI deklara iha loron 01 fulan Maiu, kalan hafoin akontesi tiru iha Aldeia Wetaba.

“Ami la tolok no ami mos la iha relasaun ho bin sira ne’e depois nia ko’olia dehan nia feton ne’e nia halo planu de’it, nia ko’alia dehan ami hasoru nia ne’e laiha ida nia tun derepente baku ami, hakfodak fali nia sa’e mai husi batas nia tula tia abin ne’e nia lori fali ba batas, nia lori tun tia ba batas, nia lori tun mai fali nia hatun tia nia tun mai fali be ami tur ami tur ne’e derepenti para tia kareta nia tun ne’e nia la husu ida nia baku kedas ha’u, lansung hasai kedas pistola tau kedas ba ha’u nia rentos, nia baku ha’u, mak ha’u hakilar haruka nia halai nia tiru alin ne’e.” Andreas Nesi deklara iha nia rejidensia Tersa (07/05)

Iha Sorin Seluk, Vitima Elizardo Cardoso Dasman, deklara la halo asaun hasoru, maibe membru SNI tun husi kareta baku kedas sira no ameasa, sei kilat ba nia maun nia rentos no tebe kadera rua tohar.

“Kalan ne’e ami tur halimar iha kios oin ne’e sambil hemu kafe ho tua akua bo’ot ida hotu lakleur tan intlejen ne’e telfoni kolega feto ne’e mai foti nia tia pois tula lori ba batas depois kolega feto ida tan fali telfoni nia haruka mai para atu ba cas telefoni, depois buatamak ne’e ho bin ne’e fila fali mai, nia mai putar iha beliar nian ne’e depois nia tuir feto ne’e dehan “se mak ko’alia dehan feto ne’e feto a* ne’e” nia hasai tia kilat nia ancam fali depois nia tebe kadeira tan ha’u nia maun, kadeira rua mak konsege tohar depois ha’u nia maun bolu ha’u haruka ha’u halai, ha’u halai husi kareta kotuk ne’e ha’u sei hare hela intlezen baku ha’u nia maun ha’u nia maun sira mos halai” katak Vitima Elizardo

Vitima nia Aman, Alfonsius Berek, senti trauma ho insidente ne’ebé rezulta nia ona Elizardo Cardoso Dasman hetan kanek husi kilat musan, tanba re-lembra fali nia ba akontesimentu 1999.

“Hahalok ida ne’e ha’u mos ladun satisfas, ami hakarak karik bele tahan iha prizaun, ha’u trauma, buat ne’ebé akontese, ha’u kompara ho uluk 1999, hanesan ida ne’e, hanesan sira tau robus(Kaskre) matan fuan mak sai de’it hanesan mos milisi sira uluk mai atu hasai ha’u iha ne’e ne’e mak ha’u trauma ho hahalok ida ha’u nunka mais atu simu” dehan Vitima nia aman Alfonsius.

Tanba ne’e nia husu ba entidade relevante liu liu ba PDHJ no mos Prezindete Republika atu tulun hodi devende lia los ba nia Elizardo Cardoso Dasman ne’ebé sai vitima ba insidente 01 de Maiu iha Aldeia Wetaba.

“Prezidente atu bele tau matan ba problema ida ne’e tanba problrma ida ne’e ami hotu mos iha ne la simu no ha’u hato’o mos ba PDHJ bele kontinua ba tanba ami mak nu’u dar familia pronto atu levanta ba oin nunka mais atu para iha dalan lolon” tenik nia.

Nune’e mos Xefe Aldeia Wetaba Manuel Cardoso Lamenta ho Atudude ne’ebé Membru SNI halo hasoru nia Povu, nia mos konsidera prezenza membru servisu sekreta iha area fronteira fo ameasadu ba komunidade sira.

“Levanta ba oin, ida ne’e kala mundur ba kotuk ha’u bele ho komunidade sira iha aldeia Wetaba ba iha Dili, ha’u pronto atu levanta ba oin duni ida tamba ami povu sira mos hatene hotu tanba buat ida tiru ema la halo sala bu’at ida tan bele tiru ne’e labele,husu ba PDHJ atu ajuda ami, uluk polisia UPF sira iha ne’e ami la pernah terjadi buat ida hanesan ne’e ohin loron sira ne’e mai ona iha ne’e sira naran sama/soke deit popolusaun nia Bibi, sira halai liu de’it, tanba ida ne’e mak ha’u la kontenti, sira ne’e bele muda ba laran hotu, labele iha ne’e, sira mai la’os atu ajuda povu maibe oho fali povu, sira nia servisu ne’e ami povu de’it mos hatene, sira ne’e sira labele atu ba ravista fali ema iha dalan dalan, sira nia servisu ne hanesan sira atu hadau fali be policia sira nia fatin” Xefe Aldeia wetaba dehan

Nune’e Familia Vitima no Autoridae sira iha Aldeia Wetaba husu ba PDHJ atu hare asuntu ne’e ho seriu hodi devende Diretu Umanu Povu Kiik sira nian no mos Prezindete da Republika Jose Ramos Horta mos atu tau atensaun ba Kazu ne’e hodi tulun Povu Aileba sira ne’ebé sai vitima ba membru lutu nasaun nian uja Arma hakanek povu.

Insidente 01 de Maiu 2024 ne’e rezulta Joven Mane na’in ida hetan tiru husi Membru SNI iha Kotuk laran Borus iha kalilin parte karuk no mos rezulta Joven mane ida, Difisiente matan ne’ebé foin fila husi reza iha kapela hetan baku to’o nia liman sorin los tohar.

Engkuantu ho Insidente ne’e PNTL Covalima to’o kedas iha lokal do krimi hodi halo atuasaun no iha loron tuir mai kontinua halibur provas no halo aprensaun ba arma sira ne’ebé membru uja, hakanek Joven ida iha wetaba hodi aprezenta ba Ministeriu. Tanba ne’e iha loron 4 fulan maio halo Audensia Julgamentu ba Primeiru Integoratoriu ne’e prezidi husi jusi singular Samuel da Costa Paicheco no Ministeriu Publiku (MP) Rafael Jeronimo Gusmão, ne’ebé indika ba prosesu tuir kodigu penal timor leste, Arguidu GS komete krimi ofensas ba integridade fisiku grave, prevista iha Artigu 146, no arguidu MSC,NM,DAST no PG, komete krimi hasoru ema nia vida, Omesidu simples, artigu 138.

Iha audensia julagamentu Primeiru Interogatoriu (PI) ne’e, TDS liu husi juiz singular prezide julgamentu. Juiz Samuel da Costa Paicheco, aplika medida Aprezentasaun Periodika (PA) ba aguidu ho identidade inisial GS no aplika Termu Identidade Tejidensia (TIR) ba Arguidu na’in hat ho inisial MSC,NM,DAST no PG.

Jornalista : Moichung

Editor : Chamot Nahac