Governu Sosializa Adezaun TL Sai Membru OMK Ba Autoridade Iha Covalima

Covalima (RCCT) 27-03-23, Governu liu husi Ministeriu Koodenador Asuntu Ekonomia (MKAE) sosializa formasaun kona-ba Adezaun Timor-Leste Sai membru Organizasaun Mundial Komersial (OMK) ba autoridade sira iha Munisípiu Covalima.

Reprezenta Ministeriu Kordenador Asuntu Ekonomia, Florencio Sanches informa objetivu husi sosializasaun ida ne’e hakarak involve entidades hotu atu kompredende saida maka OMK.

“Sosializasaun ka konsolidasaun husi nasional mai iha Covalima importante tanba ita hakarak involve entidades hotu atu komprende saida loloos maka Organizasaun Mundial Komersial (OMK) hanesan Organizasaun ida ne’ebe Timor-Leste prepara atu tama” informa Reprezenta Ministeriu Kordenador Asuntu Ekonomia, Florencio Sanches ba jornalista sira hafoin hala’o sosializasaun kona-ba Adezaun Timor-Leste Sai membru Organizasaun Mundial Komersial ba autoridade sira ne’ebe hala’o iha salaun Administrasaun Munisípiu Covalima Segunda (27/03).

Nia dehan kuandu Timor-Leste Sai ona membru OMK ne’e loke odamatan importante tebes ba iha investimentu, no TL ninia produtu bele hakat ba iha 174 membru sira agora daudaun ne’e tanba hanesan hotu-hotu hatene katak Timor ate adata simu hela produtu rihun 15 resin, serake Timor mos te ke hetan produtu rihun 15 nele lori ba iha nasaun sira ne’ebe mos sai membru ba ih OMK.

Nia afirma Sai membru OMK bele fo mos oportunidade ba Timor oan sira atu hetan kapasitasaun husi OMK ne’e rasik, ezemplu hanesan nasaun Kambodia uluk sei dauk tama sai hanesan membru OMK nia investimentu namlaik ka menus tebes depois prosesu naruk tebes tama ba OMK han tempu tinan 5-10, maibe nia kuandu tama ate adata ninia investimentu buras tebes ida ne’e maka Timor-Leste hakarak.

Nia dehan nasaun boot sira ne’ebe ekonomia forte tebes iha mundu maka hanesan primeiru Amerika, segundu Xina, Japaun, German no nasaun sira seluk ne’ebe bele produs ona ahi kose to’o aviaun, maibe sira ejiji nafatin hakarak tama iha OMK.

“Tanba sa maka ita Timor-Leste lakohi ida ne’e pela kontrariu se ema rai bo’ot iha buat hotu-hotu hakarak tama sai membru OMK nusa Timor, tanba ne’e ita hotu-hotu hakarak Organizasaun ida ne’e, depois prosesu sira ne’e hatama hotu, ofisialmente ita tama ona, ita sei loke odamatan ba ema ne’ebe tama no sai” nia dehan.

Nia sublina bainhira tama ona Sai membru OMK fiar katak Timor oan sira mos bele lori produtu ba iha nasaun sira seluk.

Nia haktuir Timor-Leste aderw ba iha organizasaun ida ne’e importante tebes, no labele dehan katak ne’e diak deit ba iha pais balun, maibe involve iha Organizasaun ne’e atu bele organiza komersiantw sira ne’ebe hakat fronteira tanba iha pais barak ne’ebe fahe fronteira terestre ho pais sira seluk barak liu iha mundu ne’e maka barak liu iha Afrika.

Timor-Leste kazu ne’e iha tanba fahe fronteira terestre ho Indonezia komunidade sira ultrapasa ilegal husi parteb ua hotu, ida ne’e maka hakarak regula atu nune’e merkadu ne’e bele para, sira bele asesu ba iha ita nia merkadu no mos ita bele asesu ba sira nia merkadu parte Indonezia ninian.

Xefe Suku Belekasak, Leonito Gusmão, Hateten ohin loron Timor-Leste Sai membru ba Organizasaun Mundial Komersial (OMK), tanba ne’e husu governu tenke kria kondisaun ida ne’ebe dignu ba merkadu sira.

“Hanesan autoridade agradese tanba ita Timor-Leste Sai ona ba membru OMK, maibe governu tenke prepara kondisaun ruma, ita ko’alia fasil ba OMK maibe TL prepara ona kondisaun ka lae liliu ba iha rekursu saida maka ita prepara, TL iha merkadu tolu hanesan iha merkadu international, merkadu nasional no merkadu traditional, kondisaun saida maka governu prepara ona ba merkadu tolu ne’e” informa Xefe Belekasak Leonito Gusmão.

Xefe suku Belekasak afirma governu identifika ona kona-ba produtu hira iha Timor-Leste atu hodi kompete iha merkadu, liliu produtu saida maka TL atu hodi exporta ba iha nasaun dezenvolvidu sira.

Xefe suku mos kestiona kona-ba kondisaun merkadu nasional no merkadu tradisional tanba durante ne’e merkadu hirak ne’e sai vitima ba nia rain rasik tanba ladun hetan atensaun masimu husi governu maske TL Sai ona membru OMK.

“Durante ne’e ita kestiona bebeik kona-ba kondisaun ita nia merkadu nasional no merkadu tradisional Sai vitima ba iha ema nia interese tanba ohin lorin ita nia lei fo merkadu livre, governu TL liliu iha Ministériu relevante sira la prepara kondisaun ne’ebe diak tanba importa sasan ne’ebe maka durante ne’e ita iha mai hodi kompete ho Timor oan sira fa’an iha merkadu” nia kestiona.

Entretantu partisipa iha sosializasaun ne’e hetan partisipasaun masimu husi Administrador Munisipiu Covalima, administrador postu, Alfandega, saude no Diretór servisu munisipal hotu inklui xefe suku sira iha Covalima.(JS)

Array