Governu Inagura Sentru Turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro

COVALIMA-‐–Oitavu governu konstituisional liu husi Ministeriu Turizmu Comersiu no Indústria, hala’o inaugurasaun ba fatin turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro.

Iha intervensaun Ministru Turizmu Komérsiu no Indústria José Lucas do Carmo da Silva, hateten governu hatu’ur duni turismu hanesan setor prióridade hodi dezenvolve rai ida ne’e, liliu iha Suku Suai-Loro.

“Governu hatu’ur duni turismu hanesan setor prióridade, setor alternativu ida iha programa oitavu governu konstituisional nian, em partikular ohin ita iha ne’e sai sasin ba progresu balun ne’ebe mosu husi esforsu inisiativa joven sira nian, lideransa komunitaria sira nian hamutuk ho ministeriu ne’e maka turismu Komunitaria” Ministru Turizmu Komérsiu no Indústria José Lucas do Carmo da Silva, iha nia deskursu hafoin hala’o inagurasaun ba Sentru Turismu Komunitaria Baroka iha tasi ibun Suku Suai-Loro, Postu Administrativu Suai, Kinta (13/04).

Nia haktuir, Konsellu turismu Komunitaria ne’e hamosu ninia espetativa hakarak atu hein maka ne’e, laos ninia furak sira ne’e, maibe ninia kualidade konteudu kualidade importante maka hanesan ohin temi ona evidensia hotu-hotu haree rasik ho matan ne’e maka kualidade de kapasitasaun, kualidade de mobilizasaun juventude ninian iha baze.

“Tanba oda ne’e maka ita hahu katak ho atividade sira ne’e, ho programa sira ne’e, konseptu turismu Komunitaria ne’e atu tesposabiliza iha baze, komunidade, deste kazu iha ne’e ita iha grupu juventude Suai-Loro oan sira ne’ebe sira rasik inisiu ita hotu sai sasin, hatudu sira nia kapasidade oinsa mobiliza, organiza, koordena to’o lori ita hotu mai hamutuk iha fatin ida ne’e” nia haktuir.

Ida ne’e naka kualidade hakarak katak iha fatin turismu Komunitaria sira ne’e sei mosu juventude sira ne’ebe sei kaer rasik kuda talin, sei jere rasik inisiativa ne’ebe joven sira iha no sira sei responsabiliza ba programa ne’e, tanb ne’e sira nian laos husi nasional maka nai halo.

Ho nune’e fiar katak sei iha sustentabilidade ka nia kontinuasaun ne’e iha tanba sira nia interese, bainhira sira halo fofoun halo diskusaun ho Vise MTCI, ho diretor jeral turismu Komunitaria nian diskusaun ne’e se la sala involve autoridade lokal sira xefe suku, xefe aldeia inklui grupu joven hotu kona-ba saida atu halo iha fatin ida ne’e, hetan konsensus mak sira foib hahu halo sira nia proposta maibe fofoun ne’e sira identifika saida maka uniku saida maka iha Suai-Loro ne’e dezenvolve tuir istoria, tuir diskusaun sira halo iha ne’e.

“Ida ne’e maka atu dehan deit virazen ida ne’ebe ita halo para atu nafatin fo espasu ba kamada juventude atu sai na’in, komunodade sai na’in ba programa sira ne’ebe governu sentral mai halo iha ne’e, nia dehan.

Ministru José Lucas afirma governu halo maka fasilita maibe inisiativa ho implementador entrega ba komunidade, tanba ne’e hakarak atu dehan turismu Komunitaria ba oitavu governu konstituisional ninian ne’e halo iha fatin lubuk ida ona iha 2021 inagura iha fatin 4, agora daudaun tama 2022 nian ne’ebe sei dauk hotu ne’e sei inagura kuaze 6 no nia konsetu hanesan deit maibe fo responsabilidade ba komunidade, lider lokais inklui ho grupu juventude ne’ebe estabelese iha komunidade.

Ministru José Lucas husu fatin turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro atu lao ba oin ka lae nai xefe suku ho estrutura tomak tau matan nafatin ba grupu traballu ne’ebe durante ne’e halo esforsu maka’as, espera katak Suai-Loro ne’e bele sai ezemplu ba fatin turismu sira seluk.

Fatin hanesan Sekretaria Munisípiu Covalima, Francisco de Jesus Alves, haktuir agradese ba MTCI ne’ebe fasilita ho orsamentu hodi bele kontrui turismu Komunitaria iha Munisípiu Covalima.

“Agradese ba governu liu husi Ministériu Turizmu Komésiu no Indústria ne’ebe ho hanoin ida diak tebes atu bele fasilita ita ho orsamentu montante uitoan atu bele konstrui turismu Komunitaria iha Munisípiu Covalima liliu iha Suku Suai-Loro” nia agradese.

Sekretariu Munisipiu ne’e sublina atividade ka programa ida ne’e ema hotu hatene katak hahu iha setimu governu konstituisional ninian iha momentu ne’eba primeiru ministru maka Mari Alkatiri maka hanesan Primeiru Ministru, liu husi Vise Ministru Komérsiu indústria iha tempu ne’eba senhor Jacinto Gusmão ho ninia xefe gabinete sira maka mai inisia atividade ida ne’e iha Suku Suai-Loro.

Nia afirma pedidu lubuk ida ne’e komunidade hato’o katak momentu ne’eba harii maibe lato’o sei falta buat lubuk ida maka hanesan, saneamentu, bee moos, estrada no eletrisidade, tanba ne’e maka ohin loron MTCI responde buat ki’ik ida iha oitavu governu konstituisional ninian apoiu orsamentu lubuk ida ho montante rihun $ 40 resin hodi halo fatin furak ida ne’e iha Suai-Loro.

Sekretaria Munisípiu ne’e husu komunidade, xefe suku, xefe aldeia no grupu sira atu kuidadu fatin sira ne’e, tanba ida ne’e governu halo ba Covalima tomak laos halo deit ba ita boot sira fa’an ikan iha tasi ibun ne’e deit maibe halo ba ema Covalima tomak atu utiliza ho didiak.

“Hakarak husu mos ba grupu sira ne’ebe ohin haruka ami basa liman la para ne’e, labele halo ami basa liman deit iha loron primeiru depois loron ikus ministru sira fila ba Dili, ami fila ba hala’o serbisu iha administrasaun munisipiu to’o loron feriadu Sabadu ho Domingu ami mai iha ne’e buat ida mamuk tiha, kuandu ne’e akontese governu sei la ajuda tan imi, tanba ne’e organiza malu nafatin ho saida maka ita boot sira bele halo, halo daudaun ona labele hein deit ba governu, ita husu deit maibe lakohi kontribui, entaun ida ne’e hateten katak sidadaun ida ne’ebe lakohi kontribui dezenvolvimentu iha rai ida ne’e” nia esplika.

Buat ida ne’ebe maka labele halo bele husu ba iha nasional, maibe buat hirak ne’ebe bele halo kontinua organiza-an atu tau matan ba fasilidade ne’ebe nai ulun sira fo mai ona.

Enkuantu Kordenador Grupu Turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro, Rui da Costa Amaral “Rudy” sente orgulhu tanba governu liu husi MTCI tau prióridade ba Suku Suai-Loro, hodi harii ona fatin turismu Komunitaria.

“Nudar joven ida iha suku Suai-Loro sentr orgulhu tebes ho apoiu husi oitavu governu konstituisional ne’ebe liu husi programa MTCI tau prióridade ba Suku Suai-Loro sai hanesan privelezu ida hetan turismu Komunitaria ida ne’ebe hodi lori benefisariu ba komunidade iha area rural, atan hau ho membru grupu tomak agradese ba xefe suku Suai-Loro ho nia lideransa ne’ebe diak kontribui barak tebes ba programa ida ne’e” nia hateten.

Nia fo agradese mos ba ekipa tekniku tomak husi MTCI ne’ebe ho pasiensia akompana durante ne’e to’o ohin loron hetan duni rezultadu hodi ajuda atividade negosiu no kria kampu traballu hodi ajuda ekonomia familia.

Turismu Komunitaria nia lalaok iha oitavu governu ida ne’e diak duni, tanba defini komunidade maka sai na’in ba dezenvolvimentu ida ne’ebe sai jetor rasik ba atividade sira ne’ebe komunidade maka sai benefisiu.

Grupu Baroka halo asina kontratu ho MTCI iha 29 de Setembro 2022 no konsege simu orsamentu iha Fulan Novembru no grupu ida ne’e hahu hala’o serbisu durante fulan 5 nia laran.

Obra turismu Komunitaria ida ne’e hetan apoiu ho montante orsamentu rihun $ 45, 800.00 ne’ebe transfere direita mai iha konta bankaria grupu nian.

Obra ne’e grupu sira maka halo hanesan harii uma Gazebo ka ponder 16 ne’ebe forma tuir tasi ibun ona, harii sintina 4, harii mos argu bemvindu ida, harii Sinai turistiku no harii foto shop ho naran menara Cyte.

Ida ne’e maka obra turismu Komunitaria ne’ebe grupu traballu turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro halo, ida ne’e dezenvolvimentu uitoan ka barak komunidade baze maka kaer duni.

Entertantu partisipa iha inagurasaun Sentru Turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro hetan partipasaun husi Ministru Turizmu Komérsiu no Indústria, José Lucas do Carmo da Silva, Ministru Obras Públika Abel Pires da Silva, Sekretaria Munisípiu Covalima Francisco de Jesus Alves, xefe Suku Suai-Loro,, Grupu Sentru Turismu Komunitaria Baroka Suai-Loro, inklui komunidade Suai-Loro. (azu)

Array