Covalima (RCCT) 29-12-23– Komunidade no Lian Na’in inklui Autoridade iha suku Ogues, hala’o serimonia re-organiza lei tara bandu hodi defende no valoriza matenek lokal ne’ebé mak eziste nanis ona husi bei ala sira.
Xefe suku Ogues Febriano Perreira dehan Tara bandu ne’e hanesan identidade ida ne’ebé eziste nanis ona maske ho deit oramente hatur regra sira, tan ne’e hanesan Lideransa otas nurak ida hakarak kontinua re-organiza lei tara bandu hodi haburas no hamatak riku soin sira ne’ebé eziste iha Suku Ogues.
“hanesan foinsa’e, nudar mos xefe suku ne’ebe otas nurak, hakarak atu kontinua moderniza no moderniza tara bandu ne’ebe ke uluk iha tia ona, ha’u hanoin iha espasu mai ami konsellu suku ho konseitu foun katak haburas no hamatak riku soin ne’ebe iha, iha 2013 iha ona konseitu maibe tanba iha lakunas balu ne’ebe sjiste husu estabelesimentu lei tara bandu tinan kotuk nian mak ita re-organiza, lei tara bandu tinan kontuk nian fo sansaun todan liu ba maksoin ka suspeitu sira, ida ne’e ladun apar ho kondisoens, parte ida mos violasaun ba diretu umanu” dehan Xefe Ogues Febriano Perreira.
Partisipa iha Serimonia ne’e, Sekretariu Munisipiu Covalima, Francisco de Jesus Alves mos reforsa konaba Ejistensia lei tara bandu iha tempu bei ala sira nian ne’ebé ema hotu hakruk no respeitu ba tara bandu nune’e depois timor leste hetan ukun rasik an, hekerek iha lei inan mos fo valorizasaun hodi proteze ambiente no prezerva rekursu naturais.
“Uluk tara bandu ne’e todan tebes, ema ladun iha problema tanba ema respeita tebes ba tara bandu ne’e, maibe ohin loron ita halo tara bandu i ita mos haforsa ho lei lubuk ida, mai kedas husi ita nia konstituisaun RDTL artigu 6 hatete estadu ida ne’e atu proteje ambiente no prezerva rekursu naturais, husi Konstituisaun RDTL ne’e mak hamosu dekretu lei lubuk ida, termasuk lei numeru 9 2019, ne’ebe fo kompetensia ba suku atu hala’o atividade ida ne’e, iha mos dekretu lei numeru 26/2016, Lei baze Ambiental nian, inklui mos dekretu lei numeru 3/2016 ho ninia kinta anterasaun 84/2023 iha ne’eba koalia konaba atu asegura ambiente ninian tanba ne’e mak iha munisipiu mos ita tau servisu munisipal ida konaba agua sanamentu i ambiente, servisu sira ne’e hotu atu tau matan ba ambiente” katak Sekretariu Munisipiu Covalima, Francisco de Jesus Alves.
Reprezenta Ministru Turizmu no Ambiente, Arlindo Silveira dehan, Governu sei kontinua Apoiu inisiativa husi komunidade ne’ebé hakarak estabelese lei tara bandu.
“Prgorama sira hanesan ne’e, liu husi ministeriu turizmu no ambiente, ami fuan bo’ot nafatin, tanba ne’e hatur ona iha lei atu suporta nafatin programa sira, liu liu la’os inisiativa mai husi nasional maibe ne’e atu fo resposta ba programa sira ne’ebe ke mai husi komunidade sira, mai husi lia na’in sira, mai husi na’i suku sira nia proposta, ne’e atu hatete katak, inisiativa ida ne’e ita bo’ot sira ita bos sira mak halulik, ita bo’ot sira mak bandu, katak ita bo’ot sira komprende muito beim lala’ok lisan nian,” reprezenta Ministru Turismo no Ambiente Arlindo Silveira esplika ba komunidade sira iha suku ogues.
Entretantu, partisipa iha serimonia tara bandu iha suku ogues ne’e mai husi Komunidade no lia na’in sira, sekretariu munisipiu covalima, Administrador postu Maukatar, diretur servisu munisipal apoiu ong, reprezentante ministeriu turismu no ambiente, komandante polisia eskuadra postu maukatar, delagasaun husi floresta covalima.
Jornalista : Moichung
Editor : Chamot Nahac