MAU-CINA KUDA, MAUBERE SOSA (Pro-Kontra Desempregu)

MAU-CINA KUDA, MAUBERE SOSA (Pro-Kontra Desempregu)

MAU-CINA KUDA,MAUBERE SOSA

(Hatene Luta ba URA)

___________________________________________________________________________________

Hakerek Na’in ba Artigu ne’e:
Email :ergilioferreira610@gmail.com

Artigu ne’e hanesan referensia no reflesaun ba sidadaun timor oan liu liu ba inan no aman agrikultur sira ne’ebé halo moris hanesan agrikultu atu neon moris hodi labele sai bainaka iha rain rasik, no ba governu no estadu RDTL atu valiriza povu agrikultur mune’e labele fo biban wa’in liu ba ema estrazeiru sai agrikultur iha RDTL, Basa Iha fatin-fatin sisadaun timor sira halerik konaba desempregu iha railaran, jovens barak sai ba ema nia nasaun (UK, AUSIE, Korea, nst) no sita konflitu entre grupu joven sai abut manudak hosi desempregu.TEBES KA?

Iha publikasaun ne’e hetan reasaun barak tebes no kontrariu ba malu. To’o edisaun ne’e ha’u prepara, publikasaun ne’e hetan fahe tutaun ona to’o dala 309.

Ha’u sita komentariu extreme balu ba Publikasaun hosi Pedronov Loivacho Nelukala Vieira hanesan tuir mai:
Jose De Araujo ChangTamba Timor oan baruk maibe hakarak hetan osan lalais lakoi kolen exemplu Iha Loes Timor oan fo rai ba chinese aluga hodi kuda mostarda oin oin, bringela, baria, fore sikote hodi fornese ba supermercado no balun fan fali ba maluk Timor oan sira sosa hodi fan tutan”. 
MaunPedronov Loivacho Nelukala Vieira tinan 3,4,5 ba kotuk, wainhira malae sira tama mai halo hanesan nee, persis hanesan ne, bahkan pior liu tan – tanba sira mai ho programa doador nian, ho kriteria nebe halo Timor-oan sira labele kompete, too ikus sira halo programa husi fundu doasaun sai negócio, ita hotu nonok de’it. Infelizmente China sira que talvez mai ho sira nia kapital rasik, halo buat hanesan, mak ita foin hakfodak. Ha’u Laos defende matanbubu sira, mas Ha’u mos triste hare Maun ho mana sira barak nebe halo advocacia ba soberania aí-han nee, justru balun kerjaaama tan fali ho malae nia projeto nee. Yang sebetulnya sama persis ho mau-China sira halo nee. Bedanya di ras aja sih Maun. Dan china uza nia osan rasik, sementara malae uza Timor oan Nia naran mak halo bisnis hanesan ne ba ninia kepentingan.
MaunKiera Zen ho Maun Pedronov Loivacho Nelukala Vieira ne’e di’ak, para justru Governo tenke moe, tinan hira ukun aan, tan sa la investe ba seitor agricultura, moderniza seitor ne’e, para kombate modo husi liur no Dominasaun husi estrajeiru iha rai laran, ba kria aktividade agrícola. Agora durante ne’e, agricultura ita nian ho eskala kiik, babain bolu agricultura subsistência, hodi sustenta aan no faan oituan. Sedangkan ita nia rai produtivu barak abandono, irigasaun laiha no etc. Husi ne’e Governo tenke hahu moe para investe, hodi moderniza no halo mekanizasaun ba seitor agricultura, hodi absorve kampu de trabalho no suplay produtu oi oin ba konsumu Nacional, e se posivel tenke exporta duni ba liur. Ita tenke industrializa ita nia seitor agricultura, para tenke kombate ona dependência DAPUR RDTL ba Vietname, kamboza no sira seluk tan, se la’e loron ruma rai sira Ne’ebé ita depende ne’e, krize kona, taka importa fos mai ita, ita sei hetan mos krize ba hahan.

Hakuak bo’ot

Castromor Castro

Agora Timor oan lakohi kuda ne… ema presija modo lor-loron atu sosa husi se.

Estado dukurrrrr Liu paaa
Zinu Morowel
Oinsa kolega sira ne’ebe hetan formasaun ona konaba agricultura nian iha rai Israel no sira ne’ebe remata estudu ka gradua iha universidade sira iha rai laran nia asaun.
Rudy Jong
Nusa foin hakfodak, kleur tiha ona agrikultor estrangeiru sira investe iha setor agrikola kuda modo no aifuan iha kualker distritu. Sira badinas los, pasiensia no la iha gengsi. Agora sira kuu tiha no faan sira nia produtu foin ita hakfodak no protesta?Tamba sa sai nune? Nusa bele nune?
Ida né papel bot ba ita hotu se lae neneik né ita mak rai nain sai penonton. Sujere mos ba Governo relevante bele realiza lalais harí baragem iha Munisipiu barak no mos aumenta barak tan Irigisaun no halo revitalizasaun ba irigisaun refere.
Ateo CostaGovernu nia programa ida be povu kuda governu sosa ne gora troka fali ba naran Maucina ou lao rai kuda povu ou rai nain sosa
Ikun Silva
Koleka imi latoi Halu planu nee alaska timor nee Lai luan lous buka porlema hel deit ne’e alaska
Moniz Quatorze
Ne’e Tamba o Timor oan Baruk Ten ne’e halo Nusa.
O loron kalan mak urus halo problema
China urus ho kuda Modo
Depois mak o protes barak fali

Aderito Soares

Programa Povo kuda Governo Sosa failhado, Então muda konseitu Chinesas Produz fa’an ba Komunidade lokal Sosa. Governante Failhadu. Governação Descontrolado Hatun kredibilidade Povo Maubere.

Olga Xavier Gago

Governo précisa fo supporta financeiro ba agricultores hodi investe e faan ba Rai liur hodi hadia sustentabilidades locais atu nunee osan hela ba supporta agricultores hodi sai osan halo osan, malai dehan money make money.
Tenque buka hodi hatene no cumpriende saida maka definisi ho spesifico, katak money make money nee halo oinsa?
Primeiro ita nia comprador nee see? Pois mak ita sai Suplyer, no sira précisa tonelada hira? Pois sira précisa too bainhira? Para agricultores mos pricisa iha edukasaun atu nune’e sira bele aprende oinsa halo produsaun longo praso nian para osan tama continuasaun, no labele hein Governo mak fo ajuda hela deit maibe fo educasaun atu bele iha suceso ba oin atu bele hetan beneficios makas tan no suceso ba oin waihira parte hotu hotu serviso makaas no aseleira ho badinas e diciplina para iha implementacao diak no efficiente no efectivos mak loss

Amello

Timor Mesak Baruk Ten deit, Ita Nian Mak tuku malu tuda malu Ema Mai mau Cina faan ona Ita foin laran moras. Ita Nia inan aman sira kuda soke Ita oan lori Sai moe dalabrk akontese. Tamba Timor oan baruk maibe hakarak hetan osan lalais lakoi koen exemplu Iha Loes Timor oan fo rai ba chinese aluga hodi kuda mostarda oin oin, bringela, baria, fore sikote hodi fornese ba supermercado no balun fan fali ba maluk Timor oan sira sosa hodi fan tutan.

Observasaun mak ne’e:


  1. Babain agrikultor barak hakilar konaba merkado hodi fa’an sira nia produtu. Realidade hatudu katak mau-cina sira brani ke’e rai hodi produs PASTI iha merkado (iha demanda ba sira nia produtu).
  2. Tinan-tinan tau osan liuhosi MAP ba programa setor agrikola. Hatan ona konaba demanda domestika, no hare hetan oportunidade merkado hodi hadia nutrisaun familia, seguransa aihan no rendimentu familia agrikultor?.Ka aloka orsamentu hodi hamoris deit agrikultor iha Vietnam, Thailandia, Cambodia, nst. To’o bainhira mak maubere titip hela nia kabun ba nasaun seluk? Karik mosu situasaun extreem balu ne’ebe afeita ba produsaun aihan iha nasaun importador, +670 sai saida los. Hanoin hetan ka lae?
  3. Tebes ka Timor-Leste laiha potensialidade ba setor agrikola? (Area potensial ba hare 80,578.00 Ha, Area potensial ba batar 215,747 Ha. MAP-DNAH, Fevereiru 2022). Diresaun Nasional Food Safety in Kooperasaun (maf.gov.tl)
  4. Agrikultor sira sei ka lae? Sei halo to’os ka lae? (La limita ba subsistensia deit).
  5. Pratika agrikultor nian iha mudansa ruma hosi subsistensia ba konvensional no Pratika Agrikultura Di’ak (PAD)?. Karik iha, iha ne’ebé atu bele sai hanesan modelu no sasukat.
  6. Los ka ita politiza desempregu (Servisu fatin laiha TL?. Ita hakilar konaba servisu fatin laiha?
  7. Ida produtivu (Foinsa’e sira) hare agrikultura iha potensia ka lae hodi sai hanesan fontes ba auto-empregu? Parese iha oportunidade MAKANYA Mau-Cina halo dadauk, depois mak ita hakfodak.
  8. Ita nia pensamentu lolos konaba empregu mak ida ne’ebé?.
  9. Idade produtivu, EMA MOS PRODUTIVU
    REFERENSIA

    Durante akupasaun illegal rezim Indonesia iha Timor Leste durante tinan 24 nia laran, foinsa’e Timor Oan sira hatudu ona sira nia komitmentu no kapasidade hodi organiza malu hodi dedika-an tomak ba luta libertasaun no independensia nasaun Timor Leste.
    Iha era Ukun Rasik-an, Estadu tuir Artigo 19o Konstituisaun República Democrática de Timor-Leste iha obrigasaun promove no enkoraja foinsa’e sira hodi konsolida unidade nasional, defeza no dezenvolvimentu nasaun nian no tau-matan ba sira nia edukasaun, formasaun no saude. Haktuir plano strategiku dezenvolvimentu nasional nian rekuineshe no hatu’ur foinsa’e sira hanesan rekursu/asset nebe impotante ba deznvolvimentu nasional.
    Politika ida ne’e hatudu momos komitmentu no prekupasaun Estadu nian hodi fo fatin ba partisipasaun foinsa’e sira hodi bele kontinua fo apoio no kontribui ba dezenvolvimentu nasional. Haktuir mos strategia xaves politika Nasional Juventude nian fo dalan atu mobilize no enkoraja foinsa’e sira atu partisipa iha programa redusaun pobreza liu hosi servisu voluntariu iha sira nia komunidade rasik hanesan parte ida nebe liga edukasaun formal no realidade pos-skolar. Requineshe mos katak Timor-Leste iha populasaun juvenil maioria liu nasaun seluk iha mundu, 34% populasaun adultu ho tinan entre 15-24 (Curtain, 2014). Karik populasaun foinsa’e ne’e produktivu maka bele sai hanesan forca bo’ot ka aset importante ba dezenvolimentu nasional. Produktividade ema ida nian la hamirik mesak, la rasik mosu no mosu iha prosesu ruma iha durasaun tempo. Referensia barak hatete katak edukasaun (kapasidade intelektual no abilidades) mak nudar fator xave produktividade personal ema ida nian maibe tuir natureza no kontekstu Timor Leste, sa deit mak sai nudar fatores kobntribuentes xave nebe kontribui ba performansia produktividade foinsa’e nian nebe diak no fatores sa deit mak sai nudar obstaklu. Por exemplo, iha Timor Leste ita requinehse aksesu ba eduasaun hahu la’o diak hosi tinan ba tinan maibe resultado edukasaun ne’e rasik la garante prduktividade tamba korela negativus ho aksesu ba kompo de trabalho (empregu no auto-empregu). Numeru remata eskola kontinua aumenta maibe pararelu ho numeru desempregu. Signifika katak aksesu ba edukasaun la garante produktividade no setor edukasaun la hamrik mesak hanesan cauza prima/absoluta mak hamrik mesak hosi fatores seluk. LA HARE HETAN oportunidade no PENSAMENTU EMPREGU HARAHUN PROFILE PRODUTIVIDADE NO ASET BA DEZENVOLVIMENTU RDTL.
    IKUS MAI, SAI BAINAKA IHA NIA RAIN, SAI BAINAKA IHA NIA UMA RASIK. LA’O RAI SAI RAI NA’IN, RAI NA’IN SAI PENONTON. URA FOLIN LAEK KUANDU RDTL NIA KABUN EMA SELUK MAK UKUN.

    UKUN HUSI VIJINHU PRODUTOR FO’OS TO’O MAI PRODUS MODO TAHAN IHA ITA NIA MATAN LARAN (RAI NAIN HELA HALERIK KALAN NO LORON).

MAU-CINA KUDA, MAUBERE SOSA

Hakerek Na’in ba Artigu ne’e:

Ergilio Vicente Ferreira

Nudar neon Badaen Covalima Oan

Kontaktu : 77240064

Email :








Array